Κλιματική αλλαγή

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

Η αύξηση της συγκέντρωσης των αερίων ρύπων, κυρίως διοξειδίου του άνθρακα, διοξειδίου του θείου και μεθανίου που παράγονται από την χρήση συμβατικών καυσίμων (κυρίως για παραγωγή ενέργειας και μεταφορές) και την κτηνοτροφία παρεμποδίζει τη διαφυγή της ηλιακής ακτινοβολίας που ανακλάται από την επιφάνεια της γης έξω από τα ατμοσφαιρικά στρώματα. Παράλληλα η σταδιακή μείωση της έκτασης των δασών (πχ Αμαζόνιος) παίζει επίσης μεγάλο ρόλο, αφού μειώνεται η δυνατότητα της φύσης να απορροφήσει τα αέρια αυτά. Συντελείται έτσι η σταδιακή αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, δημιουργώντας το φαινόμενο θερμοκηπίου, που σημαίνει υπερθέρμανση του πλανήτη.

Οι παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα έχουν αυξηθεί κατά περίπου 50% από το 1990. Οι εκπομπές αυτές παρουσίασαν μεγαλύτερη αύξηση κατά το διάστημα 2000-2010 σε σχέση με τις τρεις προηγούμενες δεκαετίες και υπολογίζεται πως ήδη έχουν φέρει αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 1 βαθμό Κελσίου (σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα). Γίνονται προσπάθειες διεθνώς με σκοπό να μειωθούν δραστικά τα επόμενα χρόνια οι εκπομπές των αερίων θερμοκηπίου (με στόχο την ουδετερότητα μέχρι το 2030), ούτως ώστε η συνολική αύξηση της θερμοκρασίας να μην ξεπεράσει τους 2͘ βαθμούς Κελσίου.

ΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΕΙΝΑΙ ΤΕΡΑΣΤΙΕΣ ΚΑΙ ΜΑΣ ΑΦΟΡΟΥΝ ΟΛΟΥΣ

Ακραία καιρικά φαινόμενα

Ακραία καιρικά φαινόμενα πλήττουν τη γεωργία, τους οικισμούς και τους ίδιους τους ανθρώπους με αυξανόμενη συχνότητα, η σκόνη της Αφρικής μας πνίγει όλο και συχνότερα, οι εποχές ανθοφορίας μετατοπίζονται βαθμιαία, οι εποχές αλλάζουν. Αρκεί να θυμηθούμε ως απτά παραδείγματα τις καταστροφικές πλημμύρες στην Μάνδρα Αττικής το 2017 ή το φονικό 5-λεπτο μπουρίνι στην Χαλκιδική φέτος τον Ιούλιο.

Λιώσιμο των πάγων

Ο όγκος των πάγων στην Αρκτική ελαττώνεται συνεχώς με ραγδαίους ρυθμούς ενώ ο παγετώνας που καλύπτει τον Αρκτικό Ωκεανό μπορεί μέχρι το έτος 2040 να εξαφανιστεί τελείως κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Υπολογίζεται ότι το λιώσιμο των πάγων της Γροιλανδίας θα ανεβάσει τη στάθμη των υδάτων παγκοσμίως κατά 7 μέτρα, καταδικάζοντας σε εξαφάνιση πολλά από τα μεγαλύτερα πληθυσμιακά κέντρα. Για να γίνει πράξη το καταστροφικό αυτό σενάριο αρκεί μια άνοδος της μέσης θερμοκρασίας κατά 2,7 βαθμούς Κελσίου.

Είδη ζώων σε εξαφάνιση

Το λιώσιμο των πάγων έχει επίσης ως συνέπεια την διαταραχή της ισορροπίας του παγκόσμιου οικοσυστήματος. Ο παγετός αποτελείται από γλυκό νερό, το οποίο κατά την τήξη του προκαλεί την αφαλάτωση του θαλασσινού νερού. Η αφαλάτωση αυτή πρόκειται ήδη επηρεάζει τα ρεύματα που ρυθμίζουν τις θερμοκρασίες. Οι αυξανόμενες επιφανειακές θερμοκρασίες και ο συνεχής μετασχηματισμός της περιοχής στον αρκτικό κύκλο θέτει σε κίνδυνο πολλά είδη ζώων.

Επανεμφάνιση και εξάπλωση επιδημιών

Μία σημαντική αρνητική επίπτωση της υπερθέρμανσης του πλανήτη είναι η ενδεχόμενη εξάπλωση και άνθιση επιδημιών του παρελθόντος, καθώς οι μεγάλες θερμοκρασίες και η υγρασία αποτελούν κατάλληλο υπόβαθρο για την ανάπτυξη πολλών μικροβίων.

Αλλαγή στο κλίμα της Γης

Η παγκόσμια θέρμανση αλλάζει και το κλίμα της γης γενικότερα, μετακινώντας τις ζώνες βροχοπτώσεως, από τον ισημερινό προς τον βορρά και με αποτέλεσμα την ερημοποίηση του κάτω τμήματος της εύκρατης ζώνης. Αυτό συνεπάγεται αλλαγές στους διάφορους τύπους βλάστησης τόσο στις γεωργικές όσο και στις δασικές εκτάσεις, με συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως κύματα θερμότητας και ξηρασίες ή έντονες βροχοπτώσεις, όπως αναφέρθηκε παραπάνω.

Πυρκαγιές και λειψυδρία

Ήδη τα φαινόμενα των πυρκαγιών λόγω παρατεταμένων καυσώνων είναι πολύ αυξημένα, όπως ξέρουμε όλοι από πρόσφατες ειδήσεις στην Καλιφόρνια, Αυστραλία και στον Αμαζόνιο, ακόμα και στον αρκτικό κύκλο, φαινόμενο που δεν έχει ξαναπαρατηρηθεί. Επίσης, το 2013, περίπου 1,3 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζούσαν σε περιοχές με λειψυδρία. Υπολογίζεται ότι ένα επιπλέον 8% του παγκόσμιου πληθυσμού θα εισέλθει σε κατάσταση «νέας ή επιβαρυντικής λειψυδρίας αποκλειστικά και μόνο λόγω της αλλαγής του κλίματος με αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2 βαθμούς Κελσίου μέχρι το 2100.»

Αυξημένη πείνα

Τα ακραία καιρικά φαινόμενα όπως πλημμύρες, ξηρασίες, πυρκαγιές δασών, και τροπικοί κυκλώνες θα βλάψουν τα καλλιεργήσιμα εδάφη, απειλώντας την ασφάλεια των τροφίμων για εκατομμύρια ανθρώπους. Υπολογίζεται πως οι κλιματικές επιπτώσεις στην απόδοση των καλλιεργειών θα αυξήσουν τον αριθμό των υποσιτισμένων παιδιών κατά περίπου 11.000.000 στην Ασία, 10.000.000 στην Αφρική και 1.400.000 στις ΗΠΑ και τη Λατινική Αμερική.

Εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι θα εκτοπιστούν

Σύμφωνα με την αναφορά της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, το 2008, 36.000.000 άνθρωποι εκτοπίστηκαν από τις φυσικές καταστροφές. Τουλάχιστον 20.000.000 από αυτούς τους ανθρώπους εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους από καταστροφές που σχετίζονταν με την αλλαγή του κλίματος, όπως η ξηρασία και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας. Ο Εσωτερικός Οργανισμός Μετανάστευσης υπολογίζει ότι 200.000.000 άνθρωποι μέχρι το 2050 θα αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους λόγω των περιβαλλοντικών αλλαγών.

Συρράξεις και πόλεμοι

Τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι ικανά να καταστρέψουν υποδομές και να διαταράξουν τους παραγωγικούς κύκλους κάθε βιομηχανίας, από τη γεωργία και την κτηνοτροφία μέχρι τις μετακινήσεις και τον τουρισμό. Οι συνέπειες σε παγκόσμιο επίπεδο είναι σημαντικές: η μετανάστευση για περιβαλλοντικούς λόγους και η κοινωνική αναταραχή μπορούν να επιφέρουν οικονομική και πολιτική αστάθεια σε πολλά σημεία του πλανήτη.

Αυτές οι εξελίξεις θα μπορούσαν να αυξήσουν τον κίνδυνο των βίαιων συγκρούσεων στο εσωτερικό και μεταξύ των χωρών. Ήδη από το 2009, ο Πρόεδρος Ομπάμα είχε πει ότι «Κανένα έθνος, όσο μεγάλο ή μικρό, πλούσιο ή φτωχό, δεν μπορεί να ξεφύγει από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Η πιο συχνή ξηρασία και η αποτυχία των καλλιεργειών, γεννούν πείνα και συγκρούσεις σε μέρη όπου η πείνα και η σύγκρουση ήδη αναπτύσσονται». Το παράδειγμα του εμφυλίου πολέμου στη Συρία, σε μεγάλο βαθμό οφειλόμενο στην λειψυδρία της περιοχής, μας δείχνει τον άμεσο αντίκτυπο που είχε στην Ελλάδα με το προσφυγικό κύμα του 2015/16.

ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ

Η κατάσταση είναι παραπάνω από επείγουσα και ακόμα και με άμεσα δραστικά μέτρα παγκοσμίως, σε μεγάλο βαθμό είναι μη αναστρέψιμη. Είναι ακόμη δυνατό όμως, χρησιμοποιώντας μία σειρά από τεχνολογικά μέτρα και αλλαγές στη συμπεριφορά μας, να περιορίσουμε την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 2 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Το όριο αυτό θεωρείται κρίσιμο για να περιοριστεί η περαιτέρω επιβάρυνση της κατάστασης. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, υπάρχουν πέντε κύριοι άξονες πάνω στους οποίους πρέπει να επικεντρωθούν οι προσπάθειές μας:

Συστήματα καθαρής ενέργειας: Απεξάρτηση συστημάτων παραγωγής ενέργειας από άνθρακες και λιγνίτη, επέκταση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και επένδυση σε νέες τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας κλπ

«Έξυπνη» αστική ανάπτυξη: Εξυπνότερος σχεδιασμός και επενδύσεις σε υποδομές και συστήματα μεταφορών σε πυκνοκατοικημένα αστικά κέντρα

Βιώσιμη χρήση αγροτικής γης: Μετάβαση προς πιο βιώσιμα μοντέλα αγροτικής παραγωγής, σε συνδυασμό με την προστασία και αποκατάσταση δασών, υποβαθμισμένων περιοχών και παραλιακών ζωνών

Διαχείριση υδάτινων πόρων: Η χρήση τεχνολογίας (πχ σε καλύτερα συστήματα ποτίσματος στις καλλιέργειες) μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην εξοικονόμηση νερού σε περιοχές με λειψυδρία, μειώνοντας έτσι σημαντικά και τα ρίσκα συρράξεων και προσφύγων

Κυκλική οικονομία: Η έμφαση στα ανακυκλώσιμα υλικά θα δώσει οικονομικά οφέλη, θα δημιουργήσει εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας και μπορεί να γίνει κινητήριος δύναμη για ένα πιο βιώσιμο μέλλον.

Είναι προφανές ότι μόνο οι αλλαγές στις προσωπικές μας συμπεριφορές δεν φτάνουν, αλλά πρέπει όλοι μας να συνειδητοποιήσουμε το μέγεθος της πρόκλησης και του προβλήματος και να πιέσουμε για να αλλάξει η νοοτροπία όλων μας αλλά και οι πολιτικές των κυβερνήσεων πάνω στους παραπάνω άξονες. Χρειάζεται μια ριζική αλλαγή στον τρόπο σκέψης μας και στην αντίληψη της ανάπτυξης, γιατί η γραμμική επέκταση των μοντέλων και συμπεριφορών που μας έφεραν σε αυτή την πολύ δεινή κατάσταση θα είναι καταστροφική. Για παράδειγμα, όταν εξετάζουμε την πιθανότητα εξορύξεων υδρογονανθράκων επειδή θα φέρουν μια πρόσκαιρη «ανάπτυξη», δεν μπορούμε να αγνοούμε τις επιπτώσεις αυτών των αποφάσεων για το κλίμα, το περιβάλλον και τον πλανήτη. Ας ενημερωθούμε λοιπόν, και ας συμβάλλουμε σε μία πιο συνειδητή προσέγγιση, για το καλό και το μέλλον όλων μας!